Hội nghị quốc tế về chỉnh sửa gen trên cây trồng lớn nhất tại Việt Nam cập nhật bước tiến và nhấn mạnh những đóng góp nổi bật của các giải pháp CNSH đối với phát triển nông nghiệp bền vững

Đây được xem là hội nghị khoa học quốc tế về chỉnh sửa gen trên cây trồng có quy mô lớn nhất từ trước đến nay được tổ chức tại Việt Nam – là diễn đàn quy tụ nhiều học giả, chuyên gia, nhà nghiên cứu hàng đầu trên thế giới trong lĩnh vực lai tạo giống cây trồng ứng dụng công nghệ sinh học.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Giáo sư David Jackson, thuộc Viện nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory Hoa Kỳ – đơn vị đồng tổ chức hội nghị cho biết: “Mục tiêu của hội nghị lần này nhằm tạo ra một diễn đàn để chia sẻ những tiến bộ khoa học mới nhất trong lĩnh vực chỉnh sửa gen trên cây trồng, từ những phát triển công nghệ đột phá đến các giải pháp bền vững nhằm nâng cao năng suất nông nghiệp, đảm bảo an ninh lương thực và môi trường bền vững. Hội nghị cũng là cơ hội chia sẻ thông tin và kết nối các các nhà nghiên cứu, chuyên gia, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý trong lĩnh vực chỉnh sửa gen nói riêng và công nghệ sinh học nông nghiệp nói chung.”

Tiến sỹ Đỗ Tiến Phát – Trưởng Phòng Công nghệ tế bào thực vật, Viện Công nghệ sinh học – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ cũng cho biết thêm: “Chúng tôi rất vinh dự khi có được sự tham gia của những diễn giả đáng kính, những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu chỉnh sửa gen trên toàn cầu. Chia sẻ và những hiểu biết sâu sắc của họ sẽ giúp những người tham dự hội thảo có cái nhìn đúng đắn và toàn diện hơn về tiềm năng nghiên cứu chỉnh sửa bộ gen trên thực vật và những giá trị mà công nghệ này mang lại trong thực tế ngành nông nghiệp và tầm nhìn phát triển bền vững. Tổ chức tại Việt Nam lần này, chúng tôi kỳ vọng hội nghị không chỉ là cơ hội trao đổi thông tin cho các nhà khoa học trong nước với các chuyên gia đầu ngành quốc tế mà còn tạo điều kiện để các đơn vị liên quan trong ngành cùng trao đổi phương thức tiếp cận và quản lý phù hợp cho việc ứng dụng giải pháp cây trồng này tại nước ta.”

Hội nghị bao gồm gần 20 bài trình bày được chia thành 4 phiên với các diễn giả đến từ nhiều quốc gia như như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc, Ấn Độ, Philippines… và Việt Nam. Các bài trình bày đã giải thích cụ thể hơn về bản chất khoa học cũng như cơ chế chỉnh sửa gen trên thực vật cùng những nghiên cứu mới nhất trên những cây trồng quan trọng như lúa gạo, đậu tương, cà chua, mía đường… Các diễn giả cũng đặc biệt nhấn mạnh những tính trạng nổi bật mà công nghệ chỉnh sửa gen có thể tạo ra cho cây trồng đó là cải thiện chất lượng và nâng cao khả năng chống chịu với điều kiện thời tiết bất thuận. Tại Việt Nam, các nhà khoa học hiện tại cũng đang nghiên cứu và bước đầu thành công trong việc tạo ra lúa gạo có khả năng chịu hạn và kích thích tăng trưởng.

Bên cạnh chia sẻ những thông tin khoa học, hội nghị cũng có một phiên riêng để cập nhật về quy định pháp lý và cách thức tiếp cận trong việc quản lý cây trồng chỉnh sửa gen trên thế giới hiện nay. Cập nhật từ các báo cáo cho thấy đã có rất nhiều quốc gia trên thế giới hoàn thiện hướng dẫn pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gen; trong đó các quốc gia Châu Mỹ, Úc là những nước đi đầu. Châu Á được xem là khu vực đi sau nhưng lại là nơi có tốc độ nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gen tăng trưởng vượt bậc trong những năm trở lại đây, bằng chứng là số lượng các nghiên cứu của Châu Á và đặc biệt tại Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới. Do đó, rất nhiều nước Châu Á hiện nay đã hoàn thiện khung pháp lý cho các loại cây trồng này.

Xu hướng chung trong những hướng dẫn pháp lý của các quốc gia thuộc Châu Mỹ và Châu Á là cởi mở và có tính dự báo để thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ mới; đồng thời cần dựa trên đánh giá khoa học để đảm bảo an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường. Các quốc gia này đều đưa ra những khái niệm và phân loại cụ thể đối với các loại cây trồng chỉnh sửa gen. Theo đó, nếu cây trồng chỉnh sửa gen cuối không chứa DNA ngoại lai thì sẽ được xem xét đánh giá và quản lý như cây trồng truyền thống. Mặc dù không phải châu lục có các chính sách ban đầu cởi mở với cây trồng chỉnh sửa gen, tuy nhiên Ủy Ban Châu Âu hiện đang đề xuất thay đổi chính sách quản lý theo xu hướng chung. Một số nước quốc gia tại Châu Phi cũng đã hoàn thiện hướng dẫn pháp lý hoặc đang đệ trình đề xuất quản lý pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gen.

Theo báo cáo của Giáo sư Phạm Văn Toản – Phó Giám Đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, nước ta hiện đã hoàn tất các định hướng và cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng cây trồng công nghệ sinh học – coi đây là một giải pháp quan trọng trong phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững. Tuy vậy cho tới nay Việt Nam vẫn chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể cho việc đánh giá và quản lý cây trồng chỉnh sửa gen.

Từ những năm 1980, năng suất nông nghiệp của Việt Nam đã có tốc độ tăng trưởng nhanh, đóng góp đáng kể vào an ninh lương thực quốc gia và nâng cao vị thế cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Mặc dù vậy, Việt Nam vẫn đang đối mặt với rất nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu và môi trường. Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã xếp Việt Nam là một trong 5 quốc gia có nguy cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi hiện tượng nóng lên toàn cầu trong tương lai. Trong những năm gần đây, ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp đã có ​​những tiến bộ vượt bậc giúp chúng ta hiểu sâu hơn về bộ gen thực vật và đưa ra các giải pháp đổi mới cây trồng để góp phần giải quyết những thách thức toàn cầu. Trong số các công nghệ đó, chỉnh sửa gen là một công cụ nổi bật khi đã cho phép các nhà khoa học và lai tạo giống cây trồng tạo ra những tính trạng cải tiến một cách chính xác, hiệu quả và nhanh chóng hơn bao giờ hết. Sự ra đời của CRISPR-Cas9 và các kỹ thuật chỉnh sửa gen khác đã mở ra nhiều khả năng thú vị cho các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới tạo ra các giống cây trồng có hàm lượng dinh dưỡng cao, có khả năng chống chịu và phát triển tốt trong điều kiện khí hậu thay đổi và thời tiết bất thuận. Khi công nghệ này tiếp tục phát triển, nó hứa hẹn sẽ chuyển đổi nền nông nghiệp to lớn và đảm bảo một tương lai bền vững cho các thế hệ tương lai.

Hội nghị “Thành tựu trong Công nghệ Sinh học thực vật – Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững” có thể được xem là hội nghị quốc tế về đề tài chỉnh sửa gen lớn nhất từ trước tới nay được tổ chức tại Việt Nam về cả quy mô, số lượng diễn giả – chuyên gia tham gia, số lượng bài trình bày và chất lượng các nội dung trao đổi. CropLife Việt Nam là một trong các đơn vị tài trợ tổ chức sự kiện lần này.

*****

Giới thiệu về Viện Nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory – CSHL

CSHL (New York, Hoa Kỳ)  là viện nghiên cứu về sinh học hàng đầu thế giới, với các lĩnh vực nghiên cứu chính là khoa học thực vật, gen di truyền, ung thư, hệ thần kinh và tin sinh. Viện được xếp hạng số 1 thế giới về cứu sinh học cơ bản và sinh học phân tử bởi tổ chức danh giá Thomson Reuters. Viện là ngôi nhà của 8 nhà khoa học đoạt giải Nobel. Trong đó nổi bật nhất là Giáo sư James Watson (Nobel 1962), cựu viện trưởng -người cùng với Francis Crick phát hiện ra cấu trúc phân tử của DNA, đặt nền móng cho nền sinh học hiện đại; và Giáo sư Barbara McClintock (Nobel 1983- người phát hiện ra transposon (“gen nhảy”), là một trong số rất ít nhà sinh học thực vật đoạt giải Nobel, đặc biệt nghiên cứu của bà được tiến hành chủ yếu trên cây ngô. CSHL còn có vị trí đặc biệt trong thúc đẩy giáo dục và trao đổi khoa học trên toàn thế giới, hàng năm viện tổ chức hơn 30 hội thảo uy tín, thu hút hàng nghìn nhà khoa học hàng đầu trên khắp thế giới đến tham dự.

Giới thiệu về Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam – ICISE

Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam được thành lập bởi Giáo sư Trần Thanh Vân năm 1993 nhằm hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực khoa học và giáo dục. Trong hơn 30 năm, hội đã xây dựng mạng lưới hợp tác nghiên cứu khoa học và kết nối lớp trẻ Việt Nam với bạn bè năm châu. Năm 2012, hội trở thành đối tác chính thức của UNESCO. Năm 2008, dưới sự hỗ trợ của lãnh đạo tỉnh Bình Định và ông Vũ Hoàng Hà, ICISE được quyết định xây dựng tại thung lũng Quy Hoà, thành phố Quy Nhơn, Bình Định nhắm là nơi tổ chức các chương trình “Gặp Gỡ Việt Nam” hàng năm. Trung tâm được khánh thành vào ngày 12/08/2013. ICISE ra đời với hy vọng phát triển khoa học và giáo dục, hỗ trợ sinh viên và nhà khoa học trẻ Việt Nam tham gia vào cộng đồng khoa học quốc tế, tạo cơ hội cho thế hệ trẻ nâng cao trình độ hiểu biết thông qua việc tham dự các sự kiện gặp gỡ và chia sẻ ý tưởng với các đồng nghiệp quốc tế có trình độ cao. ICISE mong muốn trở thành điểm đến cho các nhà khoa học và là điểm sáng không chỉ của Việt Nam mà còn của khu vực Đông Nam Á, nâng cao vị thế của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.

Giới thiệu về Viện Công nghệ Sinh học (CNSH)

Viện CNSH, thuộc Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực công nghệ sinh học tại Việt Nam. Đây cũng là một trong những đơn vị đầu tiên ở Việt Nam tiếp cận, phát triển và làm chủ công nghệ chỉnh sửa hệ gen và ứng dụng thành công trong các hướng nghiên cứu cơ bản cũng như cải tạo giống cây trồng. Trong thời gian vừa qua, các nhà nghiên cứu đã phát triển và ứng dụng thành công hệ thống chỉnh sửa gen CRISPR/Cas trên nhiều đối tượng cây trồng quan trọng ở nước ta như lúa, đậu tương, cà chua, dưa chuột, đu đủ… Các kết quả nghiên cứu của đơn vị đã được đăng trên nhiều tạp chí quốc tế uy tín trên thế giới trong những năm gần đây. Các sản phẩm nghiên cứu về chỉnh sửa gen của đơn vị cũng đang trong giai đoạn hoàn thiện và hướng tới ứng dụng sản xuất. Hiện tại, các nhà nghiên cứu tại viện Công nghệ sinh học đã mở rộng hợp tác nghiên cứu trong lĩnh vực chỉnh sửa gen với các đơn vị trong nước như đại học USTH, Viện Di truyền Nông nghiệp, Viện Nghiên cứu ngô… và các đối tác quốc tế như đại học Missouri (Hoa Kỳ), đại học Edinburgh (Anh), đại học Ghent (Bỉ)…